6 روش مطالعه صحیح و اصولی برای دانش آموزان و دانشجویان

روش صحیح مطالعه

آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده اید که هنگام مطالعه از چه روشی استفاده کنید؟ یک روش صحیح و اصولی مطالعه می تواند بسیاری از مشکلات تحصیلی را از بین ببرد. بررسی های به عمل آمده گویای آن است که افرادی که در زمینه تحصیل موفق بوده اند، روش صحیحی برای درس خواندن داشته اند. 

یادگیری (Learning) مسئله ای است که در سراسرطول زندگی به ویزه در دوران دانش آموزی و دانشجویی اهمیت زیادی دارد. شاید به افرادی برخورده باشید که می گویند: همه کتاب ها و جزوه ها را می خوانم ولی همیشه نمراتم پایین است و یا … بسیاری از این مشکلات به نداشتن یک روش صحیح برای مطالعه باز می گردد.

عده ای فقط به حفظ کردن مطالب اکتفا می کنند، به طوری که یادگیری معنا و مفاهیم را از نظر دور می دارند. این امر موجب فراموش شدن مطالب بعد از مدتی می شود. در واقع آنچه اهمیت دارد یادگیری معنا و مفهوم است، چیزی که نمی توانیم و نباید از آن دور باشیم.

برای آن که مطلبی کاملا آموخته شده و با اندوخته های پیشین پیوند یابد، باید حتما معنا داشته باشد، در این صورت احتمال یادگیری بیشتر و احتمال فراموشی کمتر خواهد شد. بنابراین پیش از این که خود را به نداشتن استعداد، کمبود هوش، کمبود علاقه، عدم توانایی و سایر موارد محکوم کنیم، بهتر است نواقص خود را در مطالعه کردن بیابیم و به اصلاح آنها بپردازیم. در این صورت به لذت درس خواندن پی خواهیم برد.

نخستین گام در این راستا آن است که با اندکیتفکر عادت های نا مطلوب خود را در مطالعه یافته و سپس عادت های مطلوب جایگزین آنها گردند.

برای تغییر عادات مطالعه مراحل زیر را باید در نظر گرفت:

1- آگاهی درباره موضوع

2- علاقه

3- ارزیابی

4- مطابقت خود با فکر تازه و اختیار و قبول آن

انواع روش صحیح مطالعه

در اینجا چند روش مطالعه اصولی پیشنهادی را با هم بررسی می کنیم:

روش پس ختام

این روش یکی از مهمترین و معروفترین روش های بهسازی حافظه است. نام این روش همانند نام انگلیسی آن (PQ4R) متشکل از حروف اول شش مرحله آن است.

مرحله پیش خوانی

در این مرحله کتاب یا مطلب به صورت یک مطالعه اجمالی و مقدماتی مطالعه شود. از جمله موارد این مرحله خواندن فصل ها، خواندن سطحی فصل، توجه به تصاویر، بخش های اصلی و فرعی و خلاصه فصل ها می باشد.

هدف در این مرحله یافتن یک دید کلی نسبت به کتاب و ارتباط دادن بخش های مختلف کتاب با یکدیگر می باشد.

مرحله سوال کردن

یکی دیگر از روش های صحیح مطلالعه که کارشناسان زیادی آنرا توصیه می کنند روش سوال کردن است. پس از مطالعه اجمالی موضوعات و نمات اصلی، به طرح سوال در مورد آنها بپردازید. این کار باعث افزایش دقت و تمرکز فکر و سرعت و سهولت یادگیری می گردد.

مرحله خواندن

در این مرحله به خواندن دقیق و کامل مطالب کتاب پرداخته، که هدف فهمیدن کلیات و جزئیات مطالب نیز پاسخگوی به سوالات مرحله قبل می باشد. در مرحله خواندن برای فهم بهتر مطالب می توان از کارهایی مثل یادداشت برداری، علامت گذاری و خلاصه نویسی بهره جست.

مرحله تفکر

در این مرحله هنگام خواندن، ساختن سوالها و ایجاد ارتباط بین دانسته های خود، دریاره مطلب فکر کنید. در این مورد نیز مهمترین اصل همان بسط معنایی است. بسط معنایی ممکن است در مراحل پنجم و ششم نیز یعنی در مراحل از حفظ گفتنی و مرور کردن نقشی داشته باشد.

مرحله از حفظ گفتنی

ازبر گفتن مطالب خانده شده از روش های صحیح و اصولی مطالعه است. در این مرحله باید بدون مراجعه به کتاب و از حفظ به یادآوری مطالب خوانده شده پرداخته شود و بار دیگر به سوالاتی که خود فرد طرح کرده بود پاسخ دهد. در اینجا باید مطالب آموخته شده را در قالب کلمات برای خود  کرده، در غیر اینصورت لازم است مجددا به خواندن مطالبی که آموخته نشده پرداخته شود. مرحله از حفظ گفتنی در پایان هر بخش انجام می گیرد و وقتی بخش های یک فصل به پایان رسید، به مرحله بعد یعنی مرور کردن یا آزمون وارد می شویم.

مرحله مرور کردن

این مرحله که مرحله آزمون نیز می باشد در پایان هر فصل انجام می گیرد. در اینجا به مرور موضوعات اصلی و نکات مهم و نیز ارتباط مفاهیم مختلف به یکدیگر پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشکال به متن اصلی یا مرجع مراجعه شود.

یکی از راه های کمک به این مرحله پاسخگویی به سوالات و تمرینات پایان فصل است: اجرای این مرحله می تواند مقداری از اضطراب امتحان را کاهش دهد.

روش دقیق خوانی

هدف از این مرحله این است که مطالب کامل و دقیق درک شده و به صورتی سازمان یافته و منظم در حافظه نگهداری شود. برخی از فنون موجود که می تواند به روش دقیق خوانی کمک کند عبارتند از:

تکنیک خلاصه برداری: به نوشتن عبارت، مفاهیم و موضوعات کلیدی متن پرداخته، به طوری که در مرور مطالب، با نگاه کردن و خواندنخلاصه ها، همه مطالب خوانده شده را یاد آوری کند. یک روش بسیار مطلوب اسن است که از خلاصه ها نیز دوباره خلاصه برداری شود.

تکنیک سازماندهی مطالب

این تکنیک باعث افزایش درک و سرعت یادگیری و سهولت در بازاریابی مطالب آموخته شده می شود. برای سازماندهی مطالب استخراج سه بخش از متن اصلی مورد مطالعه لازم است که عبارتند از:

موضوع اصلی: موضوعی که تمامی مطالب را در بر می گیرد و بقیه مطالب حول و حوش آن می چرخد.

نکته های اصلی: خطوط و اندیشه های اصلی و مهم هستند که در مجموع موضوع اصلی را می سازند و از صراحت بیشتری برخوردار است.

نکات جزئی: اطلاعات جزئی تر هستند که به صورت مثال ها، نمونه ها، عمس و تصویر اطلاعات واقعی مطرح می گردند.

تکنیک علامت گذاری در متن

در این تکنیک علامت هایی را بر روی متن اصلی انجام داده، از قبیل علامت گذاری به شکل های مختلف در متن، خط کشیدن زیر عبارات مهم، حاشیه نویسی و … ، این مورد بسته به سلیقه ای افراد متفاوت می باشد. ولی نکته مهمی که در هر نوع علامت گذاری حائز اهمیت است این است که بهتر است همانند تکنیک سازمان دهی، مطالب را در سه دسته مجزا (موضوع اصلی، نکته اصلی، موارد جزئی) قرار داده و انها را با علامت های مختلف نشان دهید.

در کنار روش مطالعه عوامل محیطی نیز در میزان یادگیری تاثیر دارد. محیط مناسب باعث توجه و تمرکز بهتر و بیشتری می شود.

حذف عوامل مزاحم فکری

مواردی هست که بخش عظیمی از وقت و فعالیت ذهنی را موضوعاتی به خود مشغول می دارند که هیچ رابطه با موضوع ندارند، موضوعاتی مانند: رفتار معلمان و استادان، افزایش شهریه و نوع رفت و آمد و … برخی از موضوعاتی هستند که موقع مطالعه اگر به آنها فکر شود از کارآیی مطالعه می کاهد. برخی حتی خیال پردازی هایشان را هنگام مطالعه انجام می دهند. این کار به شدت فکر را آشفته می کندو تمرکز را از بین می برد.

توصیه کلی این است که اگر نمی توانید ذهن خود را از افکار مختلف پاک کنید تا بر روی موضوع مطالعه تمرکز کنید مطالعه را کنار بگذارید. زمانی درس خواند را شروع کنید که سرحال، علاقه مند و متمرکز هستید. از بین بردن افکار مزاحم روش های رواشناسی ویژه ای دارد که در سایت آموزگاران برخی از آنها را معرفی کرده ایم.

فراهم کردن محیط مناسب

محل و مکانی که مطالعه در آنجا انجام می شود باید مناسب باشد. منظور از محل مناسب مکانی است که آرام، ساکت و دور از عوامل مزاحم محیطی باشد، این باعث تمرکز بهتر روی موضوع مطالعه می شود. بعضی افراد محل و زمانی را برای نظالعه انتخاب می کنند که بسیار شلوغ و پر سر و صدا است و برخی از افراد دختخواب را برای مطالعه انتخاب می کننند و توقع یادگیری سطح مطلوب را دارند ولی از این حقیقت غافلند که این مکان ها بدترین محل برای مطالعه می باشند.

ما شنیده ایم که دانش آموز یا دانشجویی می گوید:

“دیگر حال و حوصله خواندن این کتاب را ندارم” و یا مثلا اینکه “هر چقدر میخوانم مثل اینکه کمتر یاد می گیرم” و یا ” 10 بار خواندم و تکرار ولی باز هم یاد نگرفتم”

به راستی مشکل چیست؟ آیا برای یادگیری درس واقعا باید 10 بار از روی کتاب بخوانیم و تکرار کنیم؟ آیا باید آنها را پشت سرهم مرور کنیم؟ اگر چنین باشد مطالعه کاری سخت و طاقت فرسا است . ولی واقعیت چیز دیگری است.

واقعیت آن است که این گروه از فراگیران، روش صحیح مطالعه را نمی دانند و متاسفانه در مدرسه و دانشگاه هم چیزی راجع به چگونه درس خواندن نمی آموزند. یادگیری و مطالعه، رابطه ای تنگاتنگ و مستقیم با یکدیگر دارند، تا جایی که می توان این دو را لازم و ملزوم هم دانست. برای اینکه یادگیری افزایش یابد، باید قبل از هر چیز مطالعه ای فعال و پویا داشت.

نتیجه گیری

روش صحیح مطالعه، چهار مزیت  عمده زیر را به دنبال دارد:

1- زمان مطالعه را کاهش می دهد

2- میزان یادگیری را افزایش می دهد.

3- مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر می کند.

4- به خاطر سپاری اطلاعات را آسان تر می سازد.

برای داشتن مطالعه ای فعال و پویا نوشتن نکات مهم در حین خواندن ضروری است تا برای مرور مطالب، دوباره کتاب را نخوانده و در زمانی کوتاه از روی یادداشت های خود مطالب را مرور کرد.

یادداشت برداری بخشی مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت. چون موفقیت شما را تا حدود زیادی تضمین خواهد کرد. و مدت زمان لازم برای یادگیری راکاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت برداری یک علت مهم فراموشی است.

بنابراین داستن اینکه بهترین روش مطالعه به چه شکل است قبل از آغاز درس خواندن امری حیاتی است.

توصیه ما به شما این است که با در نظر گرفتن نکات مهمی که اشاره کردیم، ویژگی های فردی خودتان دارید و محیطی که در آن می خواهید درس بخوانید ابتدا روش صحیح مطالعه را برای خودتان مشخص کنید و سپس درس خواندن را آغاز کنید.